7.Πυρασφάλεια

1. ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑ & ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

1.1              Γενικά

Η εμπειρία έχει δείξει ότι όσο ταχύτερα γίνεται η επέμβαση σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς, τόσο περισσότερο μειώνεται ο κίνδυνος εξάπλωσής της και καθίσταται ευκολότερη η κατάσβεσή της. O χρόνος επέμβασης είναι εξίσου κρίσιμος παράγοντας, όταν απειλείται η ανθρώπινη ζωή και από ένα τεχνολογικό ατύχημα.

Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο το προσωπικό μιας επιχείρησης ή οργανισμού να είναι ενημερωμένο και εκπαιδευμένο σε θέματα πυρασφάλειας και αντιμετώπισης τεχνολογικών ατυχημάτων. Ακόμη να υπάρχει σε κάθε χώρο και εγκατάσταση  ειδικό οργανωμένο πρόγραμμα καταπολέμησης της πυρκαγιάς, το οποίο θα εφαρμόζεται αμέσως μόλις σημάνει συναγερμός, είτε από το αυτόματο σύστημα πυρανίχνευσης, είτε από οποιοδήποτε άλλο τρόπο, παράλληλα με την ειδοποίηση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.

Σε περίπτωση κατά την οποία προκύπτει ανάγκη άμεσης διάσωσης ανθρώπων, θα πρέπει η ομάδα πυροπροστασίας ή άμεσης επέμβασης της εγκατάστασης, ανάλογα και με τους ενδεχόμενους κινδύνους, να συμπληρώνεται και από ομάδα εκκενώσεως, η οποία θα έχει ως αποστολή της την εξασφάλιση όλων των ανθρώπων που κινδυνεύουν. Έχει δε παρατηρηθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις πυρκαγιών, κάποια άτομα συμβαίνει να μην αντιλαμβάνονται ή να μην ακούν το σήμα κινδύνου και να εγκλωβίζονται στον καιόμενο χώρο, ενώ ταυτόχρονα διακατέχονται από πανικό.

1.2              Βασικές Αρχές Πυρασφάλειας

1.2.1        Ορισμοί

• Καύση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο λαμβάνει χώρα η χημική αντίδραση μιας ουσίας με το οξυγόνο και συνοδεύεται συνήθως από έκλυση θερμότητας, φωτός (φλογών) και καπνού.
• Πυρκαγιά είναι η ανεξέλεγκτη καύση ενός υλικού/αγαθού, η οποία συνοδεύεται από έκλυση τεραστίων ποσών θερμότητας, φωτός (φλογών) και καπνού, με συνέπεια την καταστροφή του, αλλά και την πρόκληση σημαντικών επιπτώσεων τόσο στον άνθρωπο, όσο και στο δομημένο και φυσικό περιβάλλον. Θερμοκρασία ή σημείο ανάφλεξης μιας ουσίας είναι η θερμοκρασία εκείνη από την οποία και πάνω, καθώς η ουσία θερμαίνεται,  αρχίζουν να παράγονται εύφλεκτοι ατμοί που αναμειγνύονται με το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα και δημιουργούν εύφλεκτο μείγμα, έτοιμο να αναφλεγεί με την παρουσία μιας εξωτερικής πηγής θερμότητας.

1.3              Μεταφορά Θερμότητας

Η θερμότητα είναι μια μορφή ενέργειας που μεταφέρεται από ένα σώμα, σε άλλο σώμα διαφορετικής θερμοκρασίας. Θερμοκρασία είναι το μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος. Η θερμότητα μεταφέρεται με τρεις τρόπους:

• Με αγωγή : Η μεταφορά της θερμότητας με αγωγή γίνεται κυρίως στα στερεά σώματα από σημείο σε σημείο (από μόριο σε μόριο) του σώματος, χωρίς μετακίνηση της ύλης αυτού. Το αίτιο είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ δύο γειτονικών σωμάτων ή μεταξύ δύο σημείων του σώματος. Παράδειγμα η θέρμανση ράβδου σιδήρου.
• Με ρεύματα ροής : Η μεταφορά της θερμότητας με ρεύματα ροής γίνεται στα ρευστά (υγρά και αέρια), όπου η θερμότητα μεταδίδεται με μεταφορά θερμών μαζών υγρού ή αερίου προς ψυχρότερες περιοχές (διάδοση θερμότητας με ρεύματα), π.χ. θέρμανση νερού, θέρμανση αέρα με το καλοριφέρ. Οι μάζες που έχουν θερμανθεί γίνονται αραιότερες, με μικρότερη πυκνότητα και ως ελαφρότερες έχουν την τάση να κινηθούν προς τα πάνω, δημιουργώντας ανοδικά θερμά ρεύματα. Παράδειγμα η θέρμανση με σώμα καλοριφέρ.
• Με ακτινοβολία : Αυτή πραγματοποιείται από σώμα σε σώμα χωρίς να χρειάζεται τα δύο σώματα να είναι σε επαφή. Παραδείγματα θέρμανσης με ακτινοβολία είναι η ηλεκτρική θερμάστρα, το τζάκι, οι ακτίνες του ήλιου, η ακτινοβολία που εκπέμπεται στις μεγάλες και έντονες πυρκαγιές.

Παρομοίως λοιπόν η πυρκαγιά επεκτείνεται με τους ακόλουθους τρόπους:

Με την απευθείας μετάδοση της θερμότητας (με την επαφή του ενός μορίου ύλης με το διπλανό που καίγεται).

Με μεταφορά ή διοχέτευση θερμότητας με τα ρεύματα του αέρα (πολλές φορές μέσα από αεραγωγούς κλιματισμού).

Με ακτινοβολία (ακόμα και σε απόσταση πολλών μέτρων).

Με εκτίναξη φλεγομένων κομματιών των υλών που καίγονται.

1.4              Αίτια Πυρκαγιών

Τα αίτια των πυρκαγιών έχουν ιδιαίτερη σημασία για πολλούς:

α. Την Πυροσβεστική υπηρεσία

β. Τους ιδιοκτήτες

γ. Τις ασφαλιστικές εταιρείες

δ. Την Εθνική Οικονομία

ε. Την δικαιοσύνη

Οι πυρκαγιές συνήθως προκαλούνται από:

• Γυμνές φλόγες σπίρτων, αναπτήρων, κεριών, εστιών πυρός, μαγειρικών συσκευών κ.α. ερχόμενες σε επαφή με καύσιμα υλικά.
• Διαρροή καυσίμων (βενζίνης, υγραερίου κ.α), με δημιουργία εύφλεκτου μείγματος έτοιμου να αναφλεγεί από εξωτερική πηγή θερμότητας.
• Ηλεκτρισμό (σπινθήρες, βραχυκύκλωμα κ.α.).
• Ξεχασμένες αναμμένες θερμάστρες πετρελαίου, ξύλου, ή ηλεκτρικές.
• Υπολείμματα καπνίσματος τσιγάρων, πούρων κ.α.
• Τριβή, κρούση και πίεση.
• Αυτόματη ανάφλεξη (αυτανάφλεξη) λόγω οξείδωσης ή ζύμωσης.
• Σπινθήρες από καπνοδόχους, μηχανήματα.
• Υπερθέρμανση μηχανικών εξαρτημάτων λόγω κακής λειτουργίας ή βλάβης (σωληνώσεων, λεβήτων, κλιβάνων κ.α. ).
• Χημικές αντιδράσεις που εκλύουν θερμότητα (εξώθερμες) και η θερμότητα αυτή μεταδίδεται σε εύφλεκτα υλικά.
• Ηλιακές ακτίνες που συγκεντρώνονται με εστιακούς φακούς και γυαλιά.
• Θεομηνίες και φυσικές καταστροφές (κεραυνοί, σεισμοί, εκρήξεις  ηφαιστείων.
• Πυροτεχνήματα, κροτίδες, βεγγαλικά, πολεμικά/τρομοκρατικά γεγονότα (βομβαρδισμοί, εμπρηστικές βόμβες κ.α.).Αιτίες από άποψη υπαιτιότητας

1.4.1        Αιτίες πυρκαγιών από απόψεως υπαιτιότητας

Οι αιτίες πυρκαγιών από απόψεως υπαιτιότητας κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες :

1. Από αμέλεια :

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι πυρκαγιές που οφείλονται σε αμέλεια ή απροσεξία των ανθρώπων, π.χ. ανατροπή αναμμένης λάμπας ή κεριού, πέταγμα αναμμένου τσιγάρου ή σπίρτου, κακή συντήρηση ή υπερφόρτιση της ηλεκτρικής εγκατάστασης, κακή συντήρηση της καπνοδόχου κ.α. Διακρίνεται σε ελαφρά και βαριά αμέλεια.

1. Από δόλο :

Στην κατηγορία αυτή ανήκει ο εμπρησμός από πρόθεση με διάφορα κίνητρα, όπως είσπραξη της ασφάλειας, η εκδίκηση, η καταστροφή πειστηρίων άλλου μεγαλύτερου εγκλήματος κ.α. Ο εμπρησμός από πρόθεση είναι σοβαρό έγκλημα γιατί μπορεί να κινδυνεύσει η ζωή και η περιουσία πολλών ανθρώπων.

1. Τυχαίες :

Εδώ ανήκουν οι πυρκαγιές λόγω τριβής, κρούσης ή πίεσης, από ηλιακές ακτίνες, από χημικές αντιδράσεις, από αυτανάφλεξη κ.α. Μπορούν να καταταγούν στις πυρκαγιές από ελαφρά αμέλεια, γιατί αναλύοντας τις αιτίες είναι δυνατόν να προβλεφθούν και να αποφευχθούν.

1. Από ανώτερη βία :

Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι πυρκαγιές από κεραυνούς, σεισμούς, ηφαίστεια και πολεμικά γεγονότα. Δεν μπορούν να προβλεφθούν, η λήψη όμως προληπτικών μέτρων μπορεί να αποτρέψει την εκδήλωσή τους.

1.5              Κατηγορίες Πυρκαγιών

• Οι πυρκαγιές σύμφωνα με το ελληνικό πρότυπο NHS 10/1971 κατατάσσονται ανάλογα με το καιόμενο υλικό σε πέντε (5) κατηγορίες και χαρακτηρίζονται διεθνώς με τα γράμματα Α, Β, C, D και Ε.
• Κατηγορία Α : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση στερεών υλικών με οργανική συνήθως σύνθεση και σχηματισμό «τεφροάνθρακα», π.χ. ξύλα, χαρτιά, άχυρα, υφάσματα, ελαστικό, πλαστικά κ.α.
• Κατηγορία Β : Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση υγρών καυσίμων ή στερεών που υγροποιούνται κατά την καύση, όπως οινόπνευμα, βενζίνη, πετρέλαιο, έλαια, λίπη, παραφίνη κ.α.
• Κατηγορία C: Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση αερίων καυσίμων, όπως υγραέριο, φυσικό αέριο, ασετυλίνη, υδρογόνο κ.α
• Κατηγορία D: Πυρκαγιές που προέρχονται από την καύση μετάλλων, όπως νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο, αλουμίνιο, τιτάνιο κ.α.
• Κατηγορία Ε : Πυρκαγιές των κατηγοριών Α, Β, C και D πάνω ή κοντά σε ηλεκτρικές συσκευές ή εγκαταστάσεις που βρίσκονται υπό τάση

1.1              Παράγοντες έναρξης καύσης-πυρκαγιάς

Για την  έναρξη μιας καύσης ή πυρκαγιάς πρέπει να συνυπάρχουν και οι τρεις από τους ακόλουθους παράγοντες:

Καύσιμη ύλη

• Στερεά καύσιμα: ξύλα, χόρτα, βαμβάκι, υφάσματα, χαρτί, πλαστικά, άνθρακες, απορρίμματα κ.α.
• Υγρά καύσιμα: πετρέλαιο, βενζίνη, οινόπνευμα, νέφτι, διαλύτες, χρώματα κ.α.
• Αέρια καύσιμα: υγραέριο, προπάνιο, βουτάνιο, φυσικό αέριο, υδρογόνο, ασετυλίνη κ.α.

Οξυγόνο

• Προερχόμενο είτε από τον ατμοσφαιρικό αέρα που αποτελείται από 21% κ.ο. οξυγόνο, 78% κ.ο. άζωτο, ευγενή αέρια, C0₂κ.α., είτε από άλλο οξειδωτικό υλικό.

Αρχική πηγή θερμότητας

• Είναι αυτή η πηγή θερμότητας που χρειάζεται για να ανεβάσει τη θερμοκρασία ενός σώματος που προορίζεται για καύση, προκαλώντας τη θερμική του διάσπαση ή/και την έκλυση εύφλεκτων ατμών. Οι ατμοί αυτοί στη συνέχεια αναμειγνύονται με το οξυγόνο και αναφλέγονται.